เรื่อง  ศูนย์เรียนรู้ อนุรักษ์ทุเรียนเมืองนนท์

                   เหตุการณ์น้ำท่วมครั้งใหญ่ในปี ๒๕๕๔ สร้างความเสียหายต่อทรัพย์สินของประชาชนเป็นบริเวณกว้าง โดยเฉพาะในพื้นที่จังหวัดนนทบุรี นอกจากบ้านเรือนได้รับความเสียหายแล้ว สวนทุเรียนเมืองนนท์แหล่งผลิตทุเรียนพันธุ์ดีถูกน้ำท่วมตายยกสวน เหลือพื้นที่ไม่กี่สิบไร่ ต่อมาจังหวัดนนทบุรีเห็นความสำคัญดังกล่าว จึงน้อมนำแนวพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ทรงห่วงใยในสถานการณ์ทุเรียนนนท์ ทรงดำริให้สวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ จังหวัดนนทบุรี ควรปลูกทุเรียนนนท์ด้วย
                   นายวิชัย บรรดาศักดิ์ นายกเทศมนตรีนครปากเกร็ด จ.นนทบุรี เล่าว่า สวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ เป็นสวนสาธารณะประจำจังหวัดนนทบุรี เป็น ๑ ใน ๑๒ สวนที่สร้างเพื่อถวายในมหามงคลสมัยสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เจริญพระชนมายุ ๙๒ พรรษา ในพื้นที่ ต.บ้านใหม่ อ.ปากเกร็ด อยู่ในความดูแลของเทศบาลนครปากเกร็ด เป็นพื้นที่ชานเมืองกรุงเทพมหานครที่คงความเป็นธรรมชาติ เป็นสวนน้ำที่ร่มรื่นด้วยพันธุ์ไม้นานาชนิด เป็นพื้นที่ลุ่ม สามารถพัฒนาคุณภาพน้ำและดินเพื่อปลูกไม้พื้นเมืองได้ ประกอบกับสถานการณ์น้ำท่วมในปี ๒๕๕๔ ทำให้พื้นที่ปลูกไม้พื้นเมืองโดยเฉพาะทุเรียนและวิถีชาวสวนตายไป เทศบาลจึงทำโครงการ “อนุรักษ์สวนทุเรียนนนท์”ขึ้น สอดคล้องกับโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชจังหวัดนนทบุรีที่องค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) นนทบุรีดำเนินการอยู่
                   โครงการอนุรักษ์สวนทุเรียน ส่งเสริมการมีส่วนร่วมอนุรักษ์วิถีชาวสวนนนท์ เป็นศูนย์เรียนรู้ เผยแพร่วิถีชีวิต ที่สำคัญคือ อนุรักษ์สวนทุเรียนนนท์ อนุรักษ์และพัฒนาพันธุ์ทุเรียนนนท์ สร้างองค์ความรู้เรื่องสวนทุเรียนนนท์ให้คงอยู่ นำเสนอข้อมูลอนุรักษ์ทุเรียนนนท์ วิถีชาวสวนเชื่อมโยงกับระบบฐานข้อมูลพันธุกรรมพืช ซึ่งใช้จัดทำแผนพัฒนาพันธุ์พืชต่อไป  ในการดำเนินโครงการจัดประชุมร่วมกับปราชญ์ทุเรียนเกษตรกร และภาคส่วนต่าง ๆ ปรับสภาพดิน กำหนดพื้นที่สวน พิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน วิถีและภูมิปัญญาชาวสวน และศูนย์เรียนรู้ภายในสวน แบ่งพื้นที่เป็น ๓ ส่วน คือ.-
                   -ส่วนที่ ๑ ส่วนลานทรงปลูก พื้นที่ทรงปลูกทุเรียนพันธุ์พื้นเมืองนนท์ บริเวณด้านหน้าโครงการเพื่อให้ประชาชนเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์สวนทุเรียนนนท์ และร่วมโครงการสร้างศูนย์เรียนรู้วิถีและภูมิปัญญาชาวสวนนนท์
                   -ส่วนที่ ๒ ส่วนพิพิธภัณฑ์พื้นบ้าน เป็นพิพิธภัณฑ์เรือนไทย พื้นที่ประมาณ ๓๐๐ ตารางเมตร เป็นศูนย์เรียนรู้ จัดแสดงวิถีภูมิปัญญาชาวสวนนนท์ พระราชประวัติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ที่ทำการมูลนิธิฯ
                   -ส่วนที่ ๓ สวนทุเรียนนนท์ พื้นที่ประมาณ ๓ ไร่เศษ ดำเนินการถมดินในสวน ใช้ดินจากสวนทุเรียน จัดทำร่องสวน กำหนดพื้นที่ปลูกทุเรียน ทองหลาง มังคุด และไม้พื้นเมือง ระบบระบายน้ำ ร่องสวน เพื่อสร้างสวนให้มีลักษณะสวนทุเรียนนนท์ดั้งเดิม
                   สวนไม้เมืองนนท์เริ่มดำเนินการตั้งแต่ปีงบประมาณ ๒๕๕๖ แล้วเสร็จปี ๒๕๕๘ ใช้งบประมาณ ๓๙ ล้านบาท ได้รับงบประมาณจาก อบจ.นนทบุรี ๒๐ ล้านบาท งบเทศบาลนครปากเกร็ด ๑๙ ล้านบาท สนับสนุนพันธุ์ไม้ เช่น ทุกเรียน มังคุด ทองหลาง และไม้พื้นเมืองจากเกษตรกร สืบหากล้าพันธุ์ทุเรียนนนท์ถึง ๖๐ สายพันธุ์ปลูกในร่องสวน ให้ปราชญ์แต่ละอำเภอรับผิดชอบ อำเภอละ ๑ ร่อง
                   นายนิสิต จันทร์สมวงศ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรี กล่าวว่า สวนทุเรียนนนท์ในสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ เป็นภูมิปัญญาทุเรียนนนท์จากคำบอกเล่าของปราชญ์หลายสิบคน ซึ่งนับวันท่านจะล้มหายตายจากไปตามอายุขัยของท่าน ฉะนั้น จะต้องรีบสะสมองค์ความรู้ ถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับการปลูกทุเรียนเป็นการสนองพระราโชบายของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ ที่ต้องการรักษาภูมิปัญญาการปลูกทุเรียนในสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์

โดย พรรณี ตั้งใจสถาปัตย์
เรียบเรียงโดย สมจิตร ตาลสุก