เรื่อง  : ไฟป่า

                           ไฟป่า หมายความว่า ไฟที่เกิดจากสาเหตุใดก็ตาม แล้วลุกลามไปได้โดยอิสระปราศจากการควบคุม ทั้งนี้ ไม่ว่าไฟนั้นจะเกิดขึ้นในป่าธรรมชาติหรือสวนป่า มักเกิดตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนเมษายนของทุกปี ซึ่งเป็นช่วงที่มีสถิติการเกิดไฟป่าสูง เนื่องจาก    มีสภาพอากาศที่แห้งแล้ง ต้นไม้ผลัดใบ หญ้าแห้งตายจำนวนมาก กอปรกับเกษตรกรชอบเผาวัชพืช เพราะต้องการเตรียมพื้นที่ไว้เพาะปลูก โดยเฉพาะเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน เป็นช่วง  ที่มีปริมาณจุดความร้อนจำนวนมาก จึงเป็นเหตุให้เกิดไฟป่าสูง
สาเหตุการเกิดไฟป่ามี 2 สาเหตุ ได้แก่
1. เกิดจากธรรมชาติ สามารถเกิดได้หลายสาเหตุ เช่น ฟ้าผ่า เป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดไฟป่า ซึ่งแยกลักษณะการเกิดฟ้าผ่าเป็น 2 รูปแบบ คือ ฟ้าผ่าแห้ง (Dry or Red Lightning) คือฟ้าผ่าที่เกิดขณะที่ไม่มีฝนตกมักเกิดในช่วงฤดูแล้ง สายฟ้าจะเป็นสีแดง เกิดจากเมฆที่เรียกว่าเมฆฟ้าผ่า และฟ้าผ่าเปียก (Wet or Blue Lightning) คือ ฟ้าผ่าที่เกิดควบคู่กับพายุฝนฟ้าคะนอง (Thunderstorm) มักเกิดประกายไฟจากฟ้าผ่าแล้วทำให้เกิดไฟไหม้      บ้างครั้งอาจเกิดจากกิ่งไม้เสียดสีกัน อาจเกิดขึ้นได้ไนพื้นที่ที่มีสภาพอากาศแห้งจัด
2.เกิดจากมนุษย์ ไฟป่าที่เกิดจากการทำกิจกรรมของมนุษย์ ได้แก่ เก็บหาของป่า ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดไฟไหม้ป่ามากที่สุด การเผาไร่ กำจัดวัชพืชหรือเศษซากพืช        ที่เหลืออยู่ภายหลังการเก็บเกี่ยว เพื่อเตรียมดินสำหรับการเพาะปลูกครั้งต่อไป การแกล้งจุด    ในกรณีที่ประชาชนในพื้นที่มีความขัดแย้งกัน ความประมาท เกิดจากการเข้าพักแรมแล้วก่อกองไฟและลืมดับไฟ การล่าสัตว์ โดยใช้วิธีการจุดไฟไล่ให้สัตว์หนีออกจากที่ซ่อน การเลี้ยง   ปศุสัตว์ มักลักลอบจุดไฟเผาป่าให้โล่งเพื่อเป็นแหล่งอาหารสัตว์ ความคึกคะนอง จุดเล่นเพื่อความสนุกสนานทำให้ไฟลุกลามจนไม่สามารถดับได้ 
   -2-
ประเภทของไฟป่า ได้แก่
1.ไฟใต้ดิน คือไฟที่ลุกลามใต้พื้นดินจึงสังเกตเห็นได้ยาก แม้ว่าจะมีอัตรา     การลุกลามช้าที่สุด แต่ก็สร้างความเสียหายแก่ผืนป่ามากที่สุด
2.ไฟผิวดิน คือไฟที่ไหม้ตามผิวดิน ซึ่งพบมากที่สุด ควบคุมเพลิงไม่ยากนัก    แต่ถ้าปล่อยไว้ไฟจะขยายเป็นวงกว้างทำให้ดับไฟยาก
3.ไฟเรือนยอด คือไฟที่ลุกลามบนยอดพุ่มไม้มักเกิดในป่าสนเขตอบอุ่น เป็นไฟที่มีอัตราการลุกลามอย่างรวดเร็วและมีเปลวไฟสูง จึงเป็นอันตรายต่อการเข้าควบคุมเพลิง
ปัจจุบันมีพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดไฟป่าของประเทศไทยได้แก่พื้นที่ภาคเหนือ และภาคตะวันตกมีความเสี่ยงต่อการเกิดไฟป่าสูง ส่วนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ             ภาคตะวันออก ภาคกลาง และภาคใต้ มีความเสี่ยงต่อการเกิดไฟป่ารองลงมา
                   ข้อควรจำเมื่อเกิดไฟป่า หากมีไฟป่าเกิดขึ้นต้องรีบดับโดยเร็วที่สุด เพื่อไม่ให้ลุกลามไปอย่างกว้างขวาง ไฟป่ามักลุกลามตามทิศทางลม ไฟป่าสามารถลุกลามข้ามแนวกั้นไฟ หรือข้ามถนนเมื่อมีเชื้อเพลิงจำนวนมากและมีลมแรง การดับไฟป่าจะมีประสิทธิภาพด้วยการตัดเชื้อเพลิงออกจากบริเวณนั้นให้ได้
ข้อควรปฏิบัติเมื่อเกิดไฟป่า ไม่ควรจุดไฟในป่า หากจุดไฟต้องควบคุมไฟและดับไฟให้สนิท สร้างแนวกันไฟขนาดกว้างรอบที่พักอาศัย เก็บกักน้ำเพื่อใช้ในการผจญเพลิง ฝึกซ้อมอาสาสมัครชาวบ้านในการดับไฟป่า และต้องดับเพลิงจากทิศเหนือลม ตรวจสอบและเตรียมอุปกรณ์ดับเพลิงให้พร้อมใช้งาน และอุปกรณ์ช่วยเหลือชีวิตผู้อื่น เตรียมหมายเลขโทรศัพท์ฉุกเฉิน เพื่อขอความช่วยเหลือการดับไฟป่า
วิธีการปฏิบัติเมื่อเกิดไฟป่า เมื่อพบเห็นไฟป่า ให้แจ้งหน่วยงานรับผิดชอบและอาสาสมัครดำเนินการดับไฟทันที ระหว่างรอคอยเจ้าหน้าที่ดับเพลิงและอาสาสมัคร  ให้ดำเนินการดับไฟตามวิธีการข้างต้น สังเกตทิศทางและการลุกลาม เพื่อลดอันตรายต่อตนเอง อย่าลังเลที่จะหนีภัย เพราะอาจถูกเพลิงล้อมได้ ฟังวิทยุ โทรทัศน์ เพื่อปฏิบัติตามคำแนะนำของทางราชการ  
ด้วยขณะนี้ประเทศไทยอยู่ในช่วงวิกฤตภัยแล้งอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดไฟป่าได้มากขึ้น จึงขอให้ประชาชน เกษตรกร และผู้ที่เกี่ยวข้อง ใช้ความระมัดระวังเมื่อต้องเดินทางหรือทำกิจกรรมในป่าและบริเวณใกล้เคียง 

โดย   ณัฐชยา  เหมือนสมหวัง
เรียบเรียงโดย สมจิตร ตาลสุก