เรื่อง การประโคมดนตรีในงานบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล             อดุลยเดช บรมนาถบพิตร

การประโคมดนตรีในงานพระราชพิธีถือเป็นเครื่องประกอบพระราชอิสริยยศของพระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์อย่างหนึ่ง และเป็นองค์ประกอบสำคัญของงานพระราชพิธีที่จะต้องบรรเลงไปตามขั้นตอนของพระราชพิธีควบคู่กับวงประโคมของงานเครื่องสูง        สำนักพระราชวัง ซึ่งมีการปฏิบัติสืบต่อกันมาตั้งแต่ก่อนสมัยสุโขทัย แต่พบหลักฐานแน่ชัดในสมัยอยุธยา โดยมีการปรับเปลี่ยนไปบ้างตามความเหมาะสมกับสภาพการณ์ในปัจจุบัน  จากหลักฐาน ตั้งแต่อยุธยาจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  การประโคมดนตรีในงานพระบรมศพจะมีทั้งการประโคมย่ำยามและมีนางร้องไห้ ในพิธีธรรมการสวด   พระอภิธรรมพระบรมศพ และในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ ต่อมาได้ยกเลิกประเพณี              นางร้องไห้ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และเริ่มนำวงปี่พาทย์เข้ามาร่วมกับการประโคมย่ำยาม

การประโคมดนตรีในงานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล      อดุลยเดช บรมนาถบพิตร สามารถแบ่งได้เป็น 2 ส่วน ในส่วนแรก คือ การประโคมย่ำยามในการพระราชพิธีสวดพระอภิธรรมพระบรมศพและงานพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศล               สัตตมวาร (7 วัน) พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลปัณรสมวาร (15 วัน) พระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลปัญญาสมวาร (50 วัน) และพระราชพิธีบำเพ็ญพระราชกุศลสตมวาร (100 วัน) ส่วนที่สองคือการประโคมดนตรีในงานพระราชพิธีออกพระเมรุมาศหรือ                    พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ

สำหรับในงานพระราชพิธีสวดพระอภิธรรมพระบรมศพ พระบาทสมเด็จ           พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร กรมศิลปากรได้จัดวงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่ เข้าประโคมย่ำยามร่วมกับวงประโคมของสำนักพระราชวัง กำหนดให้ประโคม                ย่ำยาม วันละ 6 ครั้ง คือ

ครั้งที่ 1 เวลา 06.00 น.

ครั้งที่ 2 เวลา 09.00 น.

ครั้งที่ 3 เวลา 12.00 น.

ครั้งที่ 4 เวลา 15.00 น.

ครั้งที่ 5 เวลา 18.00 น.

ครั้งที่ 6 เวลา 21.00 น.

ในการประโคมย่ำยามครั้งนี้ ตามโบราณราชประเพณี และพระราชอิสริยยศ จะใช้วงประโคมของงานเครื่องสูงประกอบด้วยกลองมโหระทึก 2 ใบ วงสังข์แตร และวงปี่ไฉนกลองชนะ วงประโคมของกลุ่มดุริยางค์ไทย สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ซึ่งใช้วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่ ประโคมเพลงนางหงส์

นอกจากการประโคมย่ำยามแล้ว วงประโคมของงานเครื่องสูง                       สำนักพระราชวังและวงการประโคมของกรมศิลปากร ยังมีหน้าที่ในการประโคมในการ            พระราชพิธีออกพระเมรุมาศด้วย โดยวงประโคมของงานเครื่องสูง ทำหน้าที่ประโคมอยู่ในริ้วกระบวนเป็นเครื่องประกอบพระอิสริยยศ วงประโคมที่ใช้ ได้แก่ วงแตสังข์ และวงปี่ไฉน         กลองชนะ เหมือนกับการประโคมย่ำยาม แต่จำนวนเครื่องดนตรีจะมีจำนวนต่างกันตาม             พระราชอิสริยยศ

นอกจากนี้ ในการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จ       พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร สำนักการสังคีต กรมศิลปากร ได้มีแนวคิดที่จัดวงประโคมเพื่อจะถวายพระเกียรติยศอย่างสูงสุด ได้จัดวงประโคมตั้งไว้ 4 มุมของพระเมรุมาศ ในแต่ละมุมจะประกอบด้วยวงบัวลอย 1 วง ตั้งอยู่หน้าวงประโคมแต่ละมุมเช่นกัน (วงประโคม มี 4 วง ประกอบด้วย วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่ 2 วง วงสำนักสังคีต 1 วงสำนักวัฒนธรรม 1) วงปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่ 2 วง (วงบ้านพาทยโกศล 1 และ                                  วงสถาบันบัณฑิต 1) หลังจากพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพเสร็จแล้ว จะมีวงประโคมของสี่เหล่าเข้าประโคมต่อเนื่องจนถึงรุ่งเช้า ประกอบด้วย วงดุริยางค์ทหารบก วงดุริยางค์ทหารเรือ วงดุริยางค์ทหารอากาศ และวงดุริยางค์สำนักงานตำรวจแห่งชาติ


โดย   ปัทมาวดี เหลือสม
เรียบเรียงโดย สมจิตร ตาลสุก